Miljoenen doden
Dodelijke Twintigste Eeuw


De twintigste eeuw is een van de dodelijkste eeuwen uit de geschiedenis. Precieze cijfers over het aantal slachtoffers van politiek geweld zijn niet beschikbaar. Waarschijnlijk zijn tussen de 180 en 220 miljoen doden zijn gevallen door direct en indirect politiek geweld. Alleen al in de eerste en tweede wereldoorlog samen verloren minimaal 60 miljoen mensen het leven.

Opmerkingen vooraf
Duidelijk is wel dat de gegevens over het aantal doden in een conflict met een grote dosis achterdocht moeten worden bekeken.  De partijen in een conflict hebben er belang bij om de aantallen op te schroeven of juist te minimaliseren.
Een voorbeeld hiervan zijn de cijfers over de aantallen slachtoffers tijdens de Roemeense revolutie in 1989. De eerste cijfers gaven een aantal van 14.000. De nieuwe regering  verhoogde dit een paar dagen later tot 60.000 doden. Het uiteindelijke dodenaantal werd later vastgesteld op 689.




Jenin 2002
In 2002 bleek hoe informatie over aantallen slachtoffers politiek gekleurd is. Bij de inval van Israël in Jenin, op de westelijke Jordaan oever in april 2002 stelde Yassir Arafat dat Israël meer dan 500 mensen had gedood en dat er een holocaust aan de gang was. In Europa leidde dit tot hysterische reacties. Een Portugese Nobelprijswinner riep zelfs dat wat er in Jenin gebeurde erger was dat wat er in Auschwitz was gebeurd.

Enkele weken daarna stelde de Verenigde Naties een onderzoek in. De VN die niet beticht kan worden van een pro-Israëlische houding, concludeerde dat er aan Palestijnse kant 52 doden waren gevallen (26 strijders en 26 burgers) en aan Israëlische kant stierven 23 soldaten.

Uitspraken over slachtoffers in actuele conflicten moeten met zeer veel scepsis worden beoordeeld. Het maakt daarbij niet uit welke partij die uitspraken doet, vriend of vijand. Het maakt ook niet uit wie de uitspraak doet.
Kritisch luisteren en kijken is noodzakelijk om een afgewogen beeld van een conflict te krijgen. Door alle partijen in een conflict worden de media uitdrukkelijk gebruikt om hun gelijk te krijgen. Onwaarheden en inspelen op angsten en emoties van de kijkers en lezers worden daarbij niet geschuwd. De media spelen dit spel vaak mee omdat men graag schokkende en boeiende beelden en uitspraken wil presenteren, want dat trekt kijkers en lezers.

Conflicten en slachtoffers
De twintigste eeuw kent 24 grote gewelddadige politieke conflicten met elk meer dan een half miljoen dodelijke slachtoffers, inclusief beide wereldoorlogen. Van deze 24 vonden 18 plaats in de periode na de tweede wereldoorlog. Een periode die in Europa en Noord-Amerika als een vreedzame tijd wordt gezien. Van deze 24 conflicten vonden 11 plaats in Azië en 8 in Afrika. In Azië stierven tussen de 61 miljoen en 65 miljoen mensen door dit politiek geweld en politieke keuzes. Mao Zedong is verantwoordelijk voor 75% van de slachtoffers. In Afrika stierven tussen de 9 en 12 miljoen mensen door direct politiek geweld of door de gevolgen daarvan. Let op het gaat hier nog steeds alleen maar over de slachtoffers van de 24 grote conflicten. Daarnaast stierven nog tientallen miljoenen bij vele honderden gewapende conflicten waarbij per conflict minder dan een half miljoen slachtoffers vielen. Een voorbeeld van deze kleinere conflicten is de Chaco Oorlog die tussen 1932 en 1935 gevoerd werd tussen Bolivia en Paraguay, met bijna 300.000 slachtoffers. Maar ook de burgeroorlog in Tadzjikistan, waar tussen 1992 en 1996 rond 40.000 doden vielen.


Conflicten met meer dan 0,5 miljoen doden
Periode
Doden
Kongo Vrijstaat, onderdrukking door België
1900-1908
3.000.000
Mexicaanse Revolutie
1910-1920
1.250.000
Eerste Wereldoorlog
1914-1918
9.000.000
China: krijgsheren en nationalistische tijd
1917-1937
4.000.000
Russiche burgeroorlog
1918-1921
8.800.000
Soviet Unie: regime Stalin
1924-1953
20.000.000
Tweede Wereldoorlog
1939-1945
50.000.000
Eerste Indochinese onafhankelijkheidoorlog
1945-1954
600.000
Scheiding India/Pakistan
1947
500.000/800.000
China: regime Mao Zedong
1949-1976
48.000.000
Koreaanse oorlog
1950-1953
1.500.000/2.800.000
Algerijnse vrijheidsoorlog
1954-1962
650.000
Tweede Indochinese oorlog (Vietnam, Laos, Cambodja)
1960-1975
2.125.000/2.700.000
Ethiopië burgeroorlogen
1962=1992
1.400.000/1.700.000
Indonesië: slachting communisten
1965
500.000
Nigeria opstand Biafra
1967-1970
1.000.000/2.000.000
Bangladesh slachting
1971
1.250.000
Cambodja regime Rode Khmer
1975-1979
1.650.000/2.000.000
Mozambique burgeroorlog
1976-1992
600.000/800.000
Iran-Irak oorlog
1980-1988
600.000/800.000
Afghanistan burgeroorlog
1980-2001
600.000/800.000
Tweede Sudanese burgeroorlog
1983-
400.000/1.400.000
Rwanda slachting
1994
800.000
Kongolese burgeroorlog
1998-
1.000.000/2.500.000
Totaal

159.225.000/164.750.000
Bovenstaande cijfers vertonen duidelijke, soms hele grote marges, zoals de gegevens voor Biafra, Afghanistan en Kongo.
De cijfers voor de Eerste Wereldoorlog zijn exclusief 8 miljoen vermiste soldaten, waarvan aangenomen kan worden dat het grootste deel overleden is.
Voor een globaal beeld kunnen we stellen dan bij grote conflicten in de 20e eeuw tussen 160 en 170 miljoen mensen zijn omgekomen. Zelfs al zouden dit er 20 miljoen minder zijn dan zijn de cijfers nog schokkend. Bij de cijfers over China zijn ook de vele miljoenen geteld die door de politiek van Mao Zedong door hongersnoden omkwamen. Alle doden zijn het resultaat van bewuste politieke keuzes.

Twee uitspraken ter overweging bij het lezen van deze cijfers:

Jozef Stalin: Eén dode is een tragedie, een miljoen doden is een cijfer

Abel Hertzberg: Er zijn geen zes miljoen Joden vermoord, maar één Jood en dat zes miljoen keer.